در دو شماره گذشته، موضوع ((جزيره خضراء)) از دو زاويه، مورد بحث قرار گرفت:
       1. بررسي سند و متن داستان؛
       2. بررسي تاريخي و جغرافيايي داستان.
 اختلاف در سند، تناقض‏در متن و نيز ريشه‏هاي تاريخي و رواني شكل‏گيري اين داستان، از جمله مواردي بود كه بدان پرداخته شد. در اين قسمت، داستان ياد شده، از زاويه ديگري مورد بحث قرار خواهد گرفت.

 مثلث برمودا
 در جنوب غربي ايالات متحده آمريكا، منطقه‏اي وجود دارد كه به مثلث برمودا معروف است. رسانه‏هاي غربي، با افسانه سازي‏هاي جهت دار درباره آن، خواسته‏اند اين منطقه را، منطقه‏اي مرموز و پرخطر قلمداد كنند.
 در اين مقاله ضمن بررسي اين موضوع، تطبيق نابه‏جاي آن بر ((جزيره خضراء)) مورد نقد و ارزيابي قرار خواهد گرفت.

 موقعيت جغرافيايي برمودا       ((Bermuda))
 در مقابل ايالت‏هاي جورجيا، كارولينا و فلوريداي آمريكا، جزايري به نام ((برمودا)) وجود دارد. در جنوب اين جزاير، جزاير باهاما، پرتوريكو، دومينيكن، هائيتي، جامائيكا و كوبا قرار دارد.
 جزاير ((برمودا))، با 4/54 كيلومتر در 934 كيلومتري شرق سواحل آمريكا قرار دارد و متشكل از 150 جزيره مرجاني است كه فقط بيست مورد آن قابل سكونت است. جمعيت آن حدود، 650000 هزار نفر و نژاد مردم آن سياه، سفيد و دورگه است. اكثر مردم آن جا پروتستان است و هاميلتون مركز آن مي‏باشد.
 ((برمودا)) از قديمي‏ترين مستعمرات انگلستان است.

از جمله سؤال‏هاي مطرح در مورد امام زمان(عج)اين است كه: آيا كسي مي‏تواند در سنين كودكي به مقام امامت و خلافت برسد؟ به بيان ديگر، كودكي كه تكليف ندارد، چگونه مي‏تواند به ((مقام ولايت اللّهي)) برسد؟
 ((ابن حجر هيثمي)) از علماي اهل سنت، در اين‏باره مي‏نويسد:
 ((آنچه در شريعت مطهر ثابت شده، اين است كه ولايت طفل صغير صحيح نيست؛ پس چگونه شيعيان به خود اجازه داده و گمان بر امامت كسي دارند كه عمر او هنگام رسيدن به امامت، بيش از پنج سال نبوده است ...؟!))(1)
 احمد كاتب نيز مي‏نويسد:
 ((معقول نيست كه خداوند طفل صغيري را به رهبري مسلمين منصوب كند!))(2)
 در پاسخ اين اشكال ابتدا به مقدماتي چند اشاره نموده؛ سپس به پاسخ اشكال خواهيم پرداخت.

مقدمه‏
 هر جنبش و انقلابي، به ياران و همراهاني نياز دارد؛ ياراني كه ستون‏هاي انقلاب‏اند و سنگيني آن را بر دوش مي‏كشند. سستي و استواري هر يك از اين دو، با سستي و استواري ديگري ارتباطي تنگاتنگ دارد؛ يعني، هر اندازه حجم بناي انقلاب كمتر باشد، پايه‏هاي آن از استحكام كمتري برخوردار خواهد بود و به هر ميزان كه آن بنا، بلندتر و گسترده‏تر باشد، به ستون‏هاي محكم‏تري نياز خواهد داشت. ما با نگاه به حجم و گستردگي اين بنا، مي‏توانيم دريابيم بر چه ستون‏هايي افراشته شده است؛ همچنان‏كه با تأمّل در اهداف و غايات آن نيز مي‏توانيم، ميزان و حجم ابزار و وسايل مورد نياز و نيز پديدآورندگان آن‏را گمانه زنيم.
 در اين نوشتار، به‏دنبال تبيين ويژگي‏هاي ياوران امام مهدي (ع) و همراهان او هستيم؛ كساني كه در حركت جهاني او، به مثابه بازوان نيرومند آن حضرت، در خدمت او و اهداف او هستند.
 اين نوشتار دو نتيجه اساسي در پي خواهد داشت:
 اوّل اين‏كه دانستن اين ويژگي‏ها، مي‏تواند مقياسي براي محك زدن خود و اهداف خود و معياري براي فهم ميزان قابليت ما، در همراهي با حضرت و جهاد در ركاب او باشد. ما هميشه، منتظر رؤيت خورشيد بوده‏ايم و شايد فردا، روز موعود باشد! آيا ما خود را براي آن روز مهيا كرده‏ايم؟ با فهم اين ويژگي‏ها، مي‏توانيم دريابيم كه پاي رفتن اين راه را داريم يا نه و در آن روز موعود در كنار حضرتيم يا در مقابل او.

  از دست غيب تو شكايت نمي‏كنم‏      تا نيست غيبتي نبود لذت حضور
    اي غايب از نظر به خدا مي‏سپارمت‏    جانم بسوختي و به جان دوست دارمت  (حافظ)
اشاره: در شماره اول درباره حقيقت، ضرورت و ابعاد انتظار و اهميت زيادي كه رهبران ديني، براي دوران انتظار قائل اند، بحث شد.
 سفارش‏هاي فراوان در مورد ((انتظار))، زمينه‏اي را فراهم ساخت تا در مورد مفهوم و حقيقت آن كنكاش بيشتري صورت‏گيرد و در نهايت انتظار به حركت، پويايي، اقدام، زمينه‏سازي و ايجاد آمادگي تعريف شد.. هم چنين ضمن بيان ضرورت انتظار، روشن شد كه براي هر انقلابي، گذر از يك دوره ((انتظار)) ضرورت است و هر قدر اهداف انقلابي، بزرگ‏تر باشد، دوره انتظار آن هم گسترده‏تر خواهد بود.
 سنت تغييرناپذير الهي، بر اين است كه اجرا و ايجاد تغييرات اصلاح گرايانه به يك سلسله شرايط و زمينه‏هاي خارجي بستگي دارد و تا همه آن شرايط، كاملاً تحقق نيابد، امكان رسيدن به هدف وجود ندارد. درست به همين جهت است كه اسلام، پس از يك دوره طولاني و پس از چندين قرن، ظهور كرد.

مقدمه‏
 هر جنبش و انقلابي، به ياران و همراهاني نياز دارد؛ ياراني كه ستون‏هاي انقلاب‏اند و سنگيني آن را بر دوش مي‏كشند. سستي و استواري هر يك از اين دو، با سستي و استواري ديگري ارتباطي تنگاتنگ دارد؛ يعني، هر اندازه حجم بناي انقلاب كمتر باشد، پايه‏هاي آن از استحكام كمتري برخوردار خواهد بود و به هر ميزان كه آن بنا، بلندتر و گسترده‏تر باشد، به ستون‏هاي محكم‏تري نياز خواهد داشت. ما با نگاه به حجم و گستردگي اين بنا، مي‏توانيم دريابيم بر چه ستون‏هايي افراشته شده است؛ همچنان‏كه با تأمّل در اهداف و غايات آن نيز مي‏توانيم، ميزان و حجم ابزار و وسايل مورد نياز و نيز پديدآورندگان آن‏را گمانه زنيم.
 در اين نوشتار، به‏دنبال تبيين ويژگي‏هاي ياوران امام مهدي (ع) و همراهان او هستيم؛ كساني كه در حركت جهاني او، به مثابه بازوان نيرومند آن حضرت، در خدمت او و اهداف او هستند.
 اين نوشتار دو نتيجه اساسي در پي خواهد داشت:
 اوّل اين‏كه دانستن اين ويژگي‏ها، مي‏تواند مقياسي براي محك زدن خود و اهداف خود و معياري براي فهم ميزان قابليت ما، در همراهي با حضرت و جهاد در ركاب او باشد. ما هميشه، منتظر رؤيت خورشيد بوده‏ايم و شايد فردا، روز موعود باشد! آيا ما خود را براي آن روز مهيا كرده‏ايم؟ با فهم اين ويژگي‏ها، مي‏توانيم دريابيم كه پاي رفتن اين راه را داريم يا نه و در آن روز موعود در كنار حضرتيم يا در مقابل او.

مهدي (عج)، ادامه حسين (ع) است و ((انتظار)) ادامه عاشورا و برآمده از آن.
 مهدي (عج)، فرزند حسين (ع) است و فرهنگ ((انتظار)) برآمده از فرهنگ ((عاشورا)) و انتظارِ حسين ديگري را كشيدن. اين دو پيوندي ديرين و مستحكم با يكديگر دارند.
 يكي پشتوانه فرهنگي و زمينه ساز، براي ديگري است؛
 يكي رمز ((حيات شيعه)) است و ديگري رمز ((بقاي آن))؛
 يكي رمز ((قيام و به پا خاستن شيعه)) است و ديگري عامل ((حفظ و استمرار آن))؛
 ((مهدي)) (ع) وارث عاشورا است؛ همچنان كه ((حسين))(ع) وارث پيامبران است؛
 عاشورا، دريچه‏اي به ((انتظار)) است و انتظار، تجلّي آرزوها و آمال كربلا؛
 فرهنگ عاشورا، دستمايه اساسي و مايه شكوفايي و بالندگي منتظران مهدي (عج) در عصر انتظار است.
 پيوند ((عاشورا و انتظار)) و ((حسين و مهدي))، پيوند ((والد)) و ((ماولد)) و ((نورٌ علي نور)) است.
 انتظار، كربلايي ديگر است به وسعت همه جهان و مصاف حق و باطل است در زماني ديگر؛ با اين تفاوت كه اين بار، حق پيروز است و چهره باطل، براي هميشه دفن مي‏شود. انتظار همان كربلا است در وسعت همه زمين و در مقطع ديگري از تاريخ. در اين مقطع، فكرهاي رشيد از هر فرقه و ملتي، گلبانگ ((دعوت مهدوي)) را - كه با ساخت و فطرت انسان‏ها همگون است - لبيك مي‏گويند.
 انتظار، ثمره كربلا است. بدون كربلا انتظار بي‏معنا است. ياران مهدي، همه كربلايي‏اند و در فراز و فرود تاريخ، غربال شده و آبديده‏اند. مگر مي‏توان بي عاشورا، انتظاري ديگر داشت؟ انتظار بي عاشورا، انتظار بي‏پشتوانه است.

(قسمت اول)

استاد محمد سند، فرزند حميد در سال 1382 ه. ق در بحرين به دنيا آمد. ايشان در يكي از دانشگاه‏هاي لندن، مدتي در رشته مهندسي، مشغول به تحصيل بود؛ سپس با پيروزي انقلاب اسلامي وارد حوزه علميه قم شد.
استاد سند از درس خارج فقه و اصول آيات عظام: شيخ مرتضي حائري، ميرزا هاشم آملي، گلپايگاني، سيدمحمد روحاني، وحيد خراساني، تبريزي و فاني اصفهاني بهره برده است.
هم‏چنين از دروس اساتيد فلسفه، حضرات آيات: حسن‏زاده، جوادي و انصاري شيرازي استفاده نموده است.
استاد محمد سند، داراي تأليفاتي است؛ مانند: الامامة الالهية، دعوي السفارة، بحوث في علم الرجال، العقل العملي، فقه البنوك و... .
ايشان هم اكنون در حوزه علميه قم مشغول تدريس فقه و اصول است. انتظار

انتظار: باتشكر از فرصتي كه در اختيار ما گذاشتيد. جناب‏عالي غير از كتاب ((متاهات في مدينة الضباب)) (كه ردّ شبهات احمد الكاتب و استخراج شده از اينترنت است)، كتابي هم به نام ((دعوي السفارة)) داريد. لطفاً بفرماييد در اين زمينه چه كمبودي احساس كرديد كه آن را به نگارش درآورديد؟
بسم الله الرحمن الرحيم؛ من هم از لطف شما تشكر مي‏كنم.

از اين كه زحمت كشيده و به اين‏جا تشريف آورده‏ايد، واقعاً سپاس‏گزاري مي‏كنم. خداوند متعال را سپاس مي‏گويم كه فكر اين راه را - كه نعمت بزرگي است - به شما عنايت كرده و شما را به سوي آن متوجه ساخته است.
 
    [اقدامات لازم:]
    [1. معرفي امام (عج) و دفع شبهات:]
 مسأله وجود مقدس امام زمان (عج) - كه همه ما و شما افتخار سربازي آن حضرت را داريم - از مهم‏ترين مسائل به شمار مي‏آيد. اگر چه كارهاي مهمي در اين زمينه، صورت گرفته است؛ ولي كارهاي مهم‏تري نيز وجود دارد كه بايد انجام شود؛ مانند: اصل مسأله ((ولايت)) و مسائل متفرع بر آن، پاسخ‏گويي به شبهات، نوشتن كتاب در شرح حال امام زمان (عج) و...  . در هر حال اين مسأله، ابعاد مختلفي دارد و هر بعدي هم، داراي شبهات فراوان و دقيقي است.
 شناساندن حقيقت امام زمان (ع) به مردم نيز از جمله كارهاي بسيار مهم و ضروري است.

قافله سالار كاروان انقلاب دلداده و شيداي امامش مهدي (عج) بود اين دلدادگي برخاسته از باوري عميق بود كه در تمام وجود او موج مي زد تا آنجا كه خود و زندگي اش را وقف مهدي (عج) و آرمان هاي بلند او كرد و از ميان همه شكلهاي زندگي مهدي زيستي را برگزيد.
((روح الله))، الگوي مهدي‏زيستان و معيار مهدي‏ياوران است. او به حق، نايب امام است. در اين بهار كه هنوز با رفتن او براي عاشقانش رنگ خزان دارد و تداعي‏گر خزان در بهار است، با جلوه هايي از ((مهدي باوري))، ((مهدي‏ياوري)) و ((مهدي‏زيستيِ)) او، خود و امام‏مان مهدي (عج) را تسليت مي‏دهيم.

يكم. مهدي باوري‏
مهدي باوري، برخاسته از بنيان‏هاي فكري و مباني عقيدتي عميقي است كه بدون آنان، نمي‏توان به يك باور ژرف دست يافت. اين مباني، ريشه در درك اندازه‏هاي وجودي انسان و عجز و نارسايي حسّ، عقل و تجربه او در فهم بايدها و نبايدهاي راه بلند او تا قرب خدا دارد. اندازه‏هاي وجودي انسان و استمرار و ارتباط او با همه عوالم از يك طرف، و نارسايي علم‏گرايي و عقل‏گرايي از طرف ديگر، آدمي را به اضطرار به وحي و اضطرار به حجت و انسان كامل مي‏رساند.
((مي‏گويند: ((والعصر ان الانسان لفي خسر)) عصر، انسان كامل است؛ امام زمان(عج) است؛ يعني عصاره همه موجودات. قسم به عصاره همه موجودات؛ يعني قسم به انسان كامل.))(1)

مقدمه‏
 در شماره پيش، دو مورد از محورهاي آسيب‏شناسي تربيتي مهدويت مطرح گرديد. در يكي از اين محورها، از دو آسيب، تحت عنوان حصاربندي و حصارشكني و از حالت سلامت، تحت عنوان مرزشناسي بحث شد. در محور ديگر، آسيب‏ها با عنوان كمال‏گرايي (غيرواقع‏گرا) و سهل‏انگاري و حالت سلامت با عنوان سهل‏گيري مورد بحث قرار گرفت.
 اكنون، در ادامه، به بررسي محورهاي زير خواهيم پرداخت:
 3. آسيب‏ها: گسست و دنباله‏روي؛ سلامت: هدايت.
 4. آسيب‏ها: مريد پروري و تكروي؛ سلامت: امامت.
 5. آسيب‏ها: قشري‏گري و عقل‏گرايي؛ سلامت: عقل‏ورزي.
 6. آسيب‏ها: خرافه‏پردازي و راززدايي؛ سلامت: حق‏باوري.
 7. آسيب‏ها: انحصارگرايي و كثرت‏گرايي؛ سلامت: حقيقت‏گرايي مرتبتي.

مقدمه‏
 مكتب شيخيّه (كشفيه - پايين سري) در اوايل قرن 13 ه .ق به وسيله احمد بن زين الدين معروف به ((شيخ احمد احسايي)) (1166 - 1241 ق) پديد آمد. مكتبي كه نه تنها خود دستخوش تحولات زياد گرديد؛ بلكه باعث به وجود آمدن تحولات بسيار ديني و اجتماعي و حتي نظامي در كشور ايران شد و بذر بابيت و بهائيت پاشيده گرديد.
 شيخ احمد احسايي، گرچه در حوزه‏هاي علوم ديني حضور داشت؛ اما كمتر به درس اساتيد حاضر مي‏شد و مدعي بود كه در فراگيري علوم، شاگرد كسي نبوده و تنها آنچه را مي‏داند از راه خواب به دست آورده است. شاگردان او نيز اين ادعا را درباره استاد خود تصديق مي‏كردند.(1) اين نكته به رغم آن كه حكايت از نوعي بلوغ و رشد فكري دارد، مي‏تواند نشانگر نقطه ضعفي نيز باشد؛ زيرا برخي از علوم و معارف، چيزي نيستند كه در قالب الفاظ و مفاهيم قرار گرفته و هر كسي بتواند بدون استاد آنها را به دست آورد. همان طور كه در مورد فلسفه و عرفان هميشه تذكر داده‏اند كه خواندن اين درس‏ها، بدون استاد موجب زحمت براي خود و ديگران مي‏گردد. پيروان شيخيه، چنان در حق شيخ احمد مبالغه كرده كه ادعا نموده‏اند: ((شيخ خدمت حضرت حجّت(عج) رسيده است.(2) اين در حالي است كه حتي برخي از بزرگان، به انحراف و بلكه تكفير شيخ احمد، حكم داده‏اند.
 

مقدمه‏
 در شماره پيش، دو مورد از محورهاي آسيب‏شناسي تربيتي مهدويت مطرح گرديد. در يكي از اين محورها، از دو آسيب، تحت عنوان حصاربندي و حصارشكني و از حالت سلامت، تحت عنوان مرزشناسي بحث شد. در محور ديگر، آسيب‏ها با عنوان كمال‏گرايي (غيرواقع‏گرا) و سهل‏انگاري و حالت سلامت با عنوان سهل‏گيري مورد بحث قرار گرفت.
 اكنون، در ادامه، به بررسي محورهاي زير خواهيم پرداخت:
 3. آسيب‏ها: گسست و دنباله‏روي؛ سلامت: هدايت.
 4. آسيب‏ها: مريد پروري و تكروي؛ سلامت: امامت.
 5. آسيب‏ها: قشري‏گري و عقل‏گرايي؛ سلامت: عقل‏ورزي.
 6. آسيب‏ها: خرافه‏پردازي و راززدايي؛ سلامت: حق‏باوري.
 7. آسيب‏ها: انحصارگرايي و كثرت‏گرايي؛ سلامت: حقيقت‏گرايي مرتبتي.

نوشته حاضر، تقرير سلسله درس‏هاي ((حديث‏شناسي مهدويت)) از استاد شيخ نجم الدين طبسي است كه در ((مركز تخصّصي مهدويّت)) وابسته به بنياد حضرت مهدي موعود (عج) در قم، براي جمعي از طلاّب و دانش پژوهان ارايه شده است. از تلاش برادر حجت الله خسروي (از دانش‏پژوهان كوشاي اين دوره) در تدوين اين درس‏ها، سپاسگزاري مي‏شود.
 
 بررسي روايتي درباره مادر امام زمان(عج)
 يكي از روايت‏هاي بسيار شايع، قضيّه حضرت نرجس خاتون، مادر امام زمان(عج) است. ما، در آغاز، فشرده اين داستان و برخي از منابع آن را نقل مي‏كنيم و سپس به بررسي دو تن از افرادي مي‏پردازيم كه در نقل اين قضيّه، نقش اساسي داشته‏اند و در پايان نيز به اشكال‏هايي كه از نظر دلالي و سَنَدي به اين روايت وارد شده است، خواهيم پرداخت.
 

مقدمه‏
 انديشه غيبت امام عصر (عج) و تبيين علت وقوع آن و روشن ساختن ابعاد اين حادثه مهم الهي و زدودن ابهامات از چهره تابناك آن، تأليف كتاب‏هاي بسياري را به دست دانشمندان قرن‏هاي نخستين از فرقه‏هاي مختلف اسلامي سبب شده است. متأسفانه از اين كتاب‏هاي بسيار، تنها اندكي در گذر زمان از گزند حوادث رهيده و به دست ما رسيده است. از ديگر مصادر اين بحث، جز نامي در كتب فهارس: همچون فهرست نجاشي (معروف به رجال نجاشي) و فهرست شيخ طوسي ديده نمي‏شود. با اين همه با باز كاوي آثار موجود، مي‏توان دريچه‏اي به كتب از دست رفته گشود و اين مهم وابسته به تنقيح مباني سبك جديدي از مباحث رجالي و كتابشناختي است كه از آن با نام ((منبع‏يابي)) مي‏توان ياد كرد.
 راقم سطور سال‏هاست كه به اهميت اين گونه مباحث پي برده، تلاش‏هاي گسترده‏اي در تبيين ابعاد نظري و تطبيقي اين بحث، انجام داده است كه اميدوارست توفيق تنظيم و نشر اين بحث‏ها نصيب وي گردد. نخستين سلسله اين مقالات، با نام ((الكاتب النعماني و كتابه الغيبة)) در سال 1419 در شماره سوم مجله علوم الحديث نشر يافت(1). مقاله حاضر ترجمه و تحرير مجدّد اين مقاله است. در اين تحرير، اين مقدمه و مطالب بسياري در متن افزوده شد و تغييراتي در مطالب آن به عمل آمد، لذا اين تحرير كاملتر از تحرير عربي مقاله به نظر مي‏رسد.

ميان امام مهدي(ع) و حضرت مسيح(ع)، از جهات متعددي ارتباط است. يكي از اين موارد، مادر بزرگوار آن امام است.
 در روايتي از پيامبر(ص) اين گونه آمده است:
 مهدي ازفرزندان من است. صورتش مانند ماه منير مي‏درخشد. رنگ رخسارش عربي و قد و قامتش اسرائيلي است.(1)
 دراين حديث، اشاره‏اي ضمني هست كه مهدي(ع) ازمادرش، ويژگي‏هاي قد و قامت بني‏اسرائيل رابه ارث مي‏برَد.
 نگاشته‏هاي اماميه، تأكيد دارد كه مادر امام مهدي(ع)، بانو ((مليكا)) است كه نام حقيقي‏اش راپنهان كرد و به اسم ((نرجس)) شناخته وخوانده شد.اويكي ازشاهزادگان قصر امپراتوري قسطنطنيه در روم بود.
 در اين قسمت از بحث، آن چه را استاد سعيد ايوب در كتاب ارزش‏مندش ((عقيدة المسيح الدجال)) نوشته و مربوط به موضوع است، بيان مي‏كنيم:
 جبهه‏اي كه رو در روي دجال و پيروان و مردان مرتدّ كليسا مي‏ايستد، اسلام است. فرمانده اين جبهه، مهدي منتظر است.
 پيامبر مي‏فرمايد: ((مهدي، همنام من است)). آيا صاحب اين نام كه در انجيل كنوني است، با نشانه‏هايي كه برايش گفته‏اند، همخوان است؟
 در سِفْر رؤيا آمده است: ((نام فرمانده‏اي كه جنگ‏هاي آخر زمان را رهبري مي‏كند، امين صادق است)).(2)

تاريخ زندگاني امام مهدي(ع) در عصر غيبت كبري‏
 اولين قلمرو براي بحث درمقطع تاريخي عصر غيبت كبري(1)، تاريخ زندگاني و سيره يگانه يادگار زهراي اطهر و علي مرتضي، حضرت خاتم الاوصياء، حجّة بن الحسن العسكري(ع) است؛ او كه وليّ خدا، صاحب عصر، امام زمان، فرمانرواي به حق و راستين و خليفه خدا و رسول او بر جن و انس مي‏باشد.
 با توجّه به چالش‏هاي ياد شده در پنجمين بحث مقدماتي و با توجّه به رسالت اين بحث تاريخي، ناگزير هستيم كه زمينه سازي‏هاي قرآن، پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) را براي ورود مسلمين به عصر غيبت كبري در نظر بگيريم تا بتوانيم زمينه‏هاي آن را در دوران غيبت صغري مورد مطالعه محققانه قرار دهيم.
 اين زمينه سازي‏ها را با توجّه به مجموعه شرابط فرهنگي، اجتماعي، سياسي و ديني حاكم بر آن دوران و در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، و با توجّه به اهداف كلان و اساسي براي امامت حضرت مهدي(ع)، بايد مطالعه و بررسي كرد.
 از آن جايي كه حلقه وصل اين امام با مسلمين و پايگاه اصلي آن حضرت، شيعيان مي‏باشند؛ بايد با وضعيت آنان در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، آشنا شويم تا به يك ارزيابي واقع‏گرايانه نائل گرديم.
 پس بايد رهنمودها و زمينه سازي‏هاي حضرت مهدي(ع) و سپس مطالعه برخوردها و عكس العمل‏هاي شيعيان و غير آنان در روزهاي اوليه قطع ارتباط رسمي با آخرين امام معصوم(ع)، مورد بررسي قرار گيرد.
 بحث ياد شده در اين قلمرو، با زاويه ديدي كه ويژه  ...

تاريخ زندگاني امام مهدي(ع) در عصر غيبت كبري‏
 اولين قلمرو براي بحث درمقطع تاريخي عصر غيبت كبري(1)، تاريخ زندگاني و سيره يگانه يادگار زهراي اطهر و علي مرتضي، حضرت خاتم الاوصياء، حجّة بن الحسن العسكري(ع) است؛ او كه وليّ خدا، صاحب عصر، امام زمان، فرمانرواي به حق و راستين و خليفه خدا و رسول او بر جن و انس مي‏باشد.
 با توجّه به چالش‏هاي ياد شده در پنجمين بحث مقدماتي و با توجّه به رسالت اين بحث تاريخي، ناگزير هستيم كه زمينه سازي‏هاي قرآن، پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) را براي ورود مسلمين به عصر غيبت كبري در نظر بگيريم تا بتوانيم زمينه‏هاي آن را در دوران غيبت صغري مورد مطالعه محققانه قرار دهيم.
 اين زمينه سازي‏ها را با توجّه به مجموعه شرابط فرهنگي، اجتماعي، سياسي و ديني حاكم بر آن دوران و در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، و با توجّه به اهداف كلان و اساسي براي امامت حضرت مهدي(ع)، بايد مطالعه و بررسي كرد.
 از آن جايي كه حلقه وصل اين امام با مسلمين و پايگاه اصلي آن حضرت، شيعيان مي‏باشند؛ بايد با وضعيت آنان در آستانه ورود به عصر غيبت كبري، آشنا شويم تا به يك ارزيابي واقع‏گرايانه نائل گرديم.
 پس بايد رهنمودها و زمينه سازي‏هاي حضرت مهدي(ع) و سپس مطالعه برخوردها و عكس العمل‏هاي شيعيان و غير آنان در روزهاي اوليه قطع ارتباط رسمي با آخرين امام معصوم(ع)، مورد بررسي قرار گيرد.
 بحث ياد شده در اين قلمرو، با زاويه ديدي كه ويژه  ...

 ((فرهنگ عاشورا))، پيوندي عميق و ارتباطي ناگسستني با ((فرهنگ انتظار)) دارد. واقعه عاشورا، زمينه‏ساز و مقدمه ظهور امام عصر (عج) است و معارف و حكمت‏هاي جاودان آن، در ((ظهور مهدي موعود)) متجّلي است. با بررسي و دقّت، در حديث قدسي ((زيارت عاشورا)) و ((زيارات مربوط به امام زمان (عج)، در مي‏يابيم كه ((نينوا))، معبر ((انتظاراست)) ؛ يعني، براي رسيدن به ظهور مهدي موعود، بايد از گذرگاه كربلا عبور كنيم. زيارت عاشورا نيز در واقع، تحليلي براي معبر بودن نينوا براي انتظار است. درس‏ها و پيام‏هاي عاشورا، چراغ‏هاي فرا راه شيعيان است تا با ديدي روشن و بصيرتي افزون، منتظر ((ظهور)) باشند و آماده قيام و مبارزه شوند. ((السلام عليك يا ثار الله و ابن ثاره و الوتر اثوتور؛(1)سلام بر تو اي خون خدا و فرزند خونش، واي تنهاي رها شده))
 حسين(ع)، خون خدا است كه در ((عاشورا)) به جوشش در آمد و به شريان تاريخ انسان و اسلام، حركت و حيات بخشيد. اين خون خدا از دشت گلگون نينوا، قلب‏هاي مؤمنان و عاشقان را به تپش درآورد و چنان آتش و شرري به جان‏ها زد كه هرگز سردي و خاموشي نخواهد داشت: ((انّ لقتل اگ‏سغ حرارة ص قلوب اثؤمنغ لاتقَد ابداً))(2). اين رود جاري خون خدا، از آن دشت خونبار، براي هميشه قلب تاريخ را سيراب، زنده و متحرك خواهد ساخت و هرگز نخواهد گذاشت جهل و ناداني‏ها - هر چند مدرن - و حيرت در ضلالت و گمراهي، بندگان خدا را نابود سازد؛ بلكه سرور شهيدان تاريخ، جان خويش را در راه خدا بذل و بخشش كرد؛ تا بندگان او را از تمامي جهالت‏ها و سرگرداني‏ها رهايي بخشد: ((و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من اكهالة و حفة الضلالة))(3). و اين شور آفرينيِ آن اسوه عشق و آزادگي، هيچ خاموشي ندارد و اين حرارت حسيني، سرد يا منحرف نمي‏شود. دشمنان او، بارگاه نوراني‏اش را تخريب كردند و قبر مطهرش را به آب بستند؛ زائرانش را شهيد كردند و دست و پاي آنان را بريدند ... ولي نتوانستند اين ((گرمي و عشق)) و ((شور و شعور)) را از بين ببرند.

مقدمه
 از نواي غريبانه استغاثه امام حسين(ع)، سال‏ها و قرن‏ها مي‏گذرد، اما انعكاس آن را مي‏توان در لحظه لحظه تاريخ به گوش جان شنيد، اين فرياد نه تنها رو به خاموشي و افول نگذاشته، بلكه هر روز رساتر و پرصلابت‏تر، خروش وجوشش آزادگان عالم را افزوده است.
 گويا امام حسين (ع) سال‏ها و قرن‏ها چشم به راه دوخته و به انتظار نشسته است؛ تا امام عصر (عج)، ندايش را پاسخ گويد؛ پرچم بر زمين مانده‏اش را به دوش گيرد؛ داغ‏هاي كهنه‏اش را التيام بخشد و آرمان‏هاي بلندش را لباس تحقق بپوشاند. روز ظهور، هنگام پاسخ به استغاثه مظلومانه امام حسين(ع) است و حضرت مهدي (ع) پاسخ دهنده آن. در اين گستره بي‏انتها و افق‏هاي دور آن، كسي به خروش و التهاب فرزندش كه براي رسيدن آن روز، گذر آرام آرام و جانكاه لحظه‏ها را به تماشا مي‏نشيند و روزها و سال‏ها را با چشمان منتظرش بدرقه مي‏كند وجود ندارد.
 به راستي چه رمزي مهر سكوتْ بر لبان بسته و چه سرّي در اين ميان رخ پنهان كرده است؟ چرا ياد امام حسين(ع) هميشه و همه جا، همراه و هم پاي ياد حضرت مهدي (ع) است؟ چرا هر جا سخن از حسين(ع) است، نام حضرت مهدي(ع) نيز رخ مي‏گشايد؟ چرا عاشورا روز ((ظهور)) است و ياد حسين (ع) آغازين كلام مهدي (ع)...؟
 اين گفتار مي‏كوشد گوشه‏هايي از اين ارتباط و پيوست را، از منظرهاي مختلف و در ابعاد گوناگون بررسي كند و فهرست وار آنها را در چهار بخش (همراه با قرآن، همراه با روايات، ادعيه و زيارات، تشرفات) و يك خاتمه برشمارد تا به عنوان دستمايه برخي از محققان و مبلغان و نيز ابزاري براي تحقيق و پژوهش بيشتر و مقدمه‏اي براي كشف زوايايي ديگر از حقايق نوراني حيات اين دو امام همام (ع) باشد. گرچه بررسي و تحليل اين پيوستگي‏ها و نيز نتايج و آثار آن، مجالي ديگر و فرصتي فراخ‏تر مي‏طلبد و گشودن گره اسرار اين پيوستگي‏ها، دل‏هايي راز دان و جان‏هايي آگاه از آن اسرار را مي‏طلبد.

مقدمه‏
 انسان در طول تاريخ، هيچ گاه از انديشه و رؤياي ((به زيستن)) فارغ نبوده و نگاه او همواره براي يافتن آينده‏اي بهتر و سامان يافته‏تر، دوخته شده است.
 با آن كه زورمداران و استضعاف گران، هميشه مخالفان رژيم خود را در هم مي‏كوبند، در بند مي‏كنند، به زندان مي‏اندازند، به خاك و خون مي‏كشند و مي‏خواهند از هر طريق ممكن موقعّيت خويش را حفظ كنند؛ اما مستضعفان به اميد رسيدن به روزي خوش - روزي كه به خواسته‏هاي مشروع خود برسند - زندگي را بر حاكمان ستمگر، سخت و تلخ ساخته و مسير تاريخ را عوض كرده‏اند. سياه پوست آمريكايي و آفريقايي قيام كرده حقوق خود را مي‏طلبند. مردم اندونزي، الجزاير و ايران بپا خواسته استعمار و استعمارگران را طرد مي‏كنند و به حيات آنها خاتمه مي‏دهند و فلسطيني‏ها به انتفاضه خود ادامه مي‏دهند.
 آرزوي به زيستن و داشتن زندگي آرام، با زندگي بشر عجين بوده و در طول تاريخ، از آن جدا نشده است. او همواره، به فكر چنان روزي بوده و آني از اين انديشه، جدا نشده است؛ گرچه هنوز در ايجاد چنان زندگي مطلوب و ايده آل خود، موفقيتي نداشته است.
 رؤياي مزبور در زندگي انسان، به گونه‏هاي مختلفي تبلور يافته و انديشمندان هر عصري، براي تعبير شدن آن، چاره‏ها انديشيده و آن را در قالب ((مدينه فاضله)) مطرح كرده‏اند كه در آن از نابساماني و دغدغه‏هاي جوامع موجود، اثر و نشاني نباشد. از مدينه فاضله افلاطوني گرفته تا مدينه فاضله فارابي، و از مدينه فاضله كمونيست‏ها و سوسياليست‏هاي تخيّلي و بهشت موعود آنان، گرفته تا مدينه فاضله عصر روشنگري و انسان‏مداري ... آنها به خيال خود بشر را از قيد و بند دين و آداب و تكاليف ديني آزاد نموده و انسان را محور همه چيز قرار داده‏اند و دين و مذهب انسانيت را پايه گذاري كرده‏اند.